Günel MEHRİ "Əncir Mürəbbəsi"

ƏNCİR MÜRƏBBƏSİ

   

– Bəs sən niyə yemirsən?

Oğlan səsi:

– Xoşlamıram...

– Ən sevdiyim mürəbbədir. Amma son vaxtlar yeyəndə kövrəlirəm.

– Niyə?

– Bir türk filmi var – “İncir liçeli”. O yadıma düşür.

–  Baxmışam.

– Doğurdan? Birinci hissəsi dəhşət təsirlidir. O qədər ağlamışdım ki kinoteatrda. Amma ikinci hissəsi...

Qızın səsi uzaqlaşır. Oğlanın iç səsi:

– Hmm. Deməli, təsirlənmisən o filmdən... Maraqlıdır e, Ayşənim. Görən, mənim əhvalatımı eşitsən, nə reaksiya verərsən? Ağlayarsanmı? Yoxsa gülüb keçərsən, “uşaqsan” – deyə? Ayşənim, bir bilsən ki, əncir mürəbbəsi mənə görə təkcə mürəbbə deyil... Uşaqlığımın ayrılmaz bir parçasıdır. Gedib vara bilmədiyim doğma məkandır. Təəccüblənmə... Əncir mürəbbəsinin dadı məni uzaqlara aparır. Lappp uzaqlara... Düz nənəmgilin Qarabağdakı həyətinə...

Yadıma gəlir, maşınımız Leninin heykəli olan kiçik dairədən fırlananda ürəyim guppuldamağa başlayır... 9 yaşım var o vaxt və hər il belə olur ağlım kəsəndən. Çünki bu heykələ çatanda başa düşürəm ki, onunla aramızda olan kilometrlərlə məsafə lap kiçiçik qalır. Bir azdan maşın nənəmgilin yaşıl darvazasına çatır. Atam həmişəki kimi dayanmadan siqnallayır. Siqnalın səsinə bütün məhəllə uşaqları yığışır. “Gəldilər, bakılılar gəldilər” – deyə çığırışıb maşını dövrəyə alırlar. Mənsə maşının ətrafında atılıb-düşən, şüşəni döyəcləyən o boyda dost-tanışın içində gözlərimlə onu axtarıram: – Nazlını. Və birdən 10 aylıq fasilədən sonra baxışlarımız görüşür. Əynindəki qırmızı donuyla o qədər sevimli görünür ki... Birdən mənə əl yelləyir. Utanıb başımı aşağı dikirəm. Yanaqlarım istiləşir nəsə... Bu vaxt əmim gülə-gülə darvazanı açır. Maşın həyətə girir və darvaza bağlanır. Sonra nənəmgilə o qədər qonaq-qara toplaşır ki, başım bir az o söhbətə, bir az bu söhbətə qarışır... Ac qurdlar kimi nənəmin sevinə-sevinə süfrəyə düzdüyü ləzzətlərə darışırıq. Burda iştahımız bir başqa artır. Atam deyir ki, hamısı buranın havasından, suyundandır. Yemək mərasimi bitər-bitməz bayaq həyətdən əlimlə topladığım çör-çöplə babamın qaynatdığı samovar çayı gəlir süfrəyə. Yanında da neçə çeşid şirniyyat, noğul-nabat və məxsusi mənim üçün böyük billur qabla bir əncir mürəbbəsi. Bir belə naz-nemətin içində gözüm ancaq mürəbbə qabına zillənir. Nənəm də əlli tərpənib qarşımdakı nimçəni bal kimi mürəbbəylə doldurur. Nəsə danışır nənəm. Deyəsən, məktəbi, dərslərimi xəbər alır. Qısa və mexaniki cavablar verirəm. Çünki fikrim hasarın o tayında qalıb. Məhəlləyə çıxmaq üçün fürsət axtarıram. Amma... amma birdən çöl qapısı cırıltıyla açılır və həyətimizə Lyuda xalayla birlikdə o girir – Nazlı... Əlində də qapağına qırmızı başlıq keçirilmış bir balon əncir mürəbbəsi. Həmin an nəsə baş verir. Nazlı qırmızı qızılgül kollarının arasıyla addımladıqca elə bil həyətimiz al rəngə boyanır. Sonra anasının böyrünə qısılıb qarşımda əyləşir. Salam-kalamdan sonra Lyuda xala qızını dümsükləyib qulağına nəsə pıçıldayır. Nazlı çəkinə-çəkinə bankanı mənə uzadır:

– Al. Çayla içərsən. Anam bişirəndə sənin payını ayırmışdı.

Mən bankanı götürüb susuram. Anam bankanı əlimdən alıb dil-ağız edir:

– Ay Lyuda, sağ ol. Nə əziyyət çəkmisən? Özümüz də bişirəcəyik bir-iki günə.

– Nə əziyyəti, Səriyyə bacı. Hər il Anarın payını ayırıb qoyuram bir qırağa. Bilirəm ki, səhərlər ancaq əncirlə çay içir. Qoy bol olsun. Nə ziyanı var.

– Hə e... Bu uşağın xasiyyəti xasiyyət deyil. Bilmirəm kimə oxşayıb? Gül kimi pendiri, yağı, qaymağı yaxın qoymur.

– İşin yoxdur. O bilir ağzının tamını. Əncir minbir dərdin dərmanıdır.

Nənəm söhbətə qarışır.

– Ay Lyuda, yaxşı yadıma düşdü. Nazlı qızımın ətəklərindən birini sabah mənə verə bilərsən? Bir xeyir iş üçün lazım olacaq.

– Hə, niyə vermirəm ki...

– Böyüklərin söhbətinə qulaq asmazlar. Gedin görün, əncir ağacından neçə vedrə əncir yığa bilərsiz?

Bunu da nənəm deyib mənə göz vurur. Sonra da Nazlıyla mənim əlimdən tutub evin arxasındakı əncir ağaclarının yanına gətirir. Nazlıyla evin arxasındakı bağçada üz-üzə dayanmışıq. Nazlı bu il boy atıb. Məndən bir yaş balaca olsa da, artıq bir boydayıq. Ürəyimin döyüntüsünü qulaqlarımın içində eşidirəm. Nə ona baxmağa, nə də nəfəs almağa cəsarət edirəm. Qorxuram ki, qımıldansam, aramızdakı sehr qırılar. Birdən Nazlı qışqırır:

– Ay mama, qorxuram!..

– Nədən?

– Hörüyümə böcək qonub.

Başımı qaldırıb diqqətlə hörüklərinə baxıram. Yekə bir böcək zəli kimi qızın hörüyündən yapışıb. Nazlı qorxusundan gözlərini yumur. Böcəyi ehtiyatla qoparıb havaya buraxıram ki, uçsun:

– Nazlı, qorxma. Böcək-zad yoxdu.

Nazlı ehtiyatla gözlərini açıb hörüklərinə baxır:

– Hanı bəs?

– Uçdu, getdi evinə.

– Qorxmadın böcəkdən?

– Yox.

– Onda sabah da qorxmayacaqsan? Fikrət dayı gələndə...

– Dəllək Fikrət? Nəyə gələcək ki?

Nazlı barmaqlarını havada qayçı kimi birləşdirib ayırır:

– Anam deyirdi ki, sabah... sabah səni kəsdirəcəklər.

Bunu deyib Nazlı qəhqəhəylə gülür. Mən ona mat-mat baxıram. Birdən Lyuda xalanın səsi gəlir:

– Nazlı, hardasan, evə gedirik!

Nazlı indi anlayır ağzından söz qaçırtdığını:

– Vay! Sən heç nə bilmirdin?

Və müqəssir adamlar kimi iki əliylə ağzını tutub evə sarı qaçır. Nazlı düz deyirmiş. Səhərisi gün Fikrət dayı gəlib bütün qayda-qanunuyla məni müsəlman edir. Çığırmamaq üçün dişlərimi var qüvvəmlə bir-birinə kilidləyirəm. İstəmirəm ki, səsim hasarın o tayındakı Nazlıgilə getsin. Başımın üstündə duran əzizlərim səssizliyimə mat-mat baxıb, açıq-aşkar qürur duyurlar cəsarətimlə. Dəllək işini bitirən kimi anam mənə Nazlının üstü ağ zolaqlı qara ətəyini geyindirir. Az qalıram əsəbimdən ağlayım. Anam üzümün pörtdüyünü görüb deyir ki, bir-iki gün döz, yaran sağalsın, sonra sənə aldığımız təzə şalvarı geyinəcəksən...

Eşidib-bilən qohum-əqraba da da bir ucdan məni təbrik edib balışımın altına pul dürtüşdürür. O günlərdə, yaxşı ki, Nazlı gözə dəymir. Amma hər gün yerimin içində onu düşünürəm. Bir həftəyə toparlanıram. Nazlının zolaqlı ətəyinə ehtiyacım yoxdur daha! Yenidən şalvar geyinəndə elə bil dünyanı mənə verirlər. Həyətə çıxıram. Əncir yığımıdır. Məhəllə uşaqları Fərid, Aşot, Valerik, Slavik, Emil – hamısı bura toplaşıb. Atamla əmim ağacın başında yetişmiş əncirləri uzun çubuqla vurub uşaqların aşağıda tarım tutduqları güllü süfrənin üstünə salırlar. Nazlıyla Aşot da cəld götürüb vedrələrə yığırlar. Məni görüb hamı qışqırışmağa başlayır:

– Sağalmısan, deyəsən?

– Anarcan, gəl sən də qoşul bizə.

Mən onlarla görüşüb boş vedrələrdən götürürəm. Evin arxasındakı əncirliyə sarı gedirəm. Əlim çatan budaqlardakı yetişmiş əncirləri vedrələrə toplayıram. Nazlı da mənə qoşulur. Onunla birlikdə iş görmək xoşuma gəlir. Xeyli əncir toplayırıq. Birdən yuxarıdan yetişmiş qara bir əncir köynəyimin yaxasına dəyib yerə düşür. Ağ köynəyim ləkələnir. Çirkli paltardan zəhləm gedir deyə, tez köynəyimi çıxarıb atıram. Geri dönəndə Nazlının təəccüb və maraqla çılpaq bədənimi izlədiyini görürəm. Diqqətlə göbəyimin dəliyinə, sonra da döş gilələrimə baxır, barmağını onlara tuşlayıb gözləmədiyim bir sualı verir:

– Bunlar nə üçündür ki?

– Bilmirəm.

Pıçıldayıram və bütün bədənimi bürüyən xoş istiliklə ona doğru bir addım atıram. Saçlarına qonmuş yarpağı götürüb üfürürəm. Quru yarpaq havada fırlanıb uçur. Nazlı qəhqəhəylə gülür, sonra səbəbini anlamadığım bir hərəkət edir. Saçlarımı qarışdırıb evə sarı qaçır. Mən kilidlənmiş halda onun ardınca baxıram...

Həmin gecə xoşbəxtəm. Həm bütün həyəti nənəmin ocaqda bişirdiyi əncir mürəbbəsinin ətri bürüyüb. Həm də Nazlıyla ilk yaxınlığımızı ağlımdan çıxara bilmirəm. Həyətdə gəzinirəm. Bidən qulağım çalır ki, atamla əmim darvazanın yanında pıçıldaşırlar:

– Mən də dəqiq bilmirəm. Amma Ramiz kişinin deməyinə görə vəziyyət pisdi. Bu günə, sabaha atışma başlayacaq.

– Nə bilim e. Mən bu söhbətlərə ciddi baxa bilmirəm. Biz gor qonşusuyuq axı.

– Təki sən deyən olsun. Mən də Ramiz kişinin yalançısıyam.

– Yaxşı, gecdi. Gedək, yataq. Görək nə olur...

Atamgilin söhbətindən iki gecə ötür. Ramiz kişi haqlı çıxır. Həmin günü dumanlı xatırlayıram. Yerimdə yatıram. Göy gurultusu kimi divarları lərzəyə salan atışma sədaları... Atamın hövlnak bizi silkələyib oyatması, qaranlıq və pəncərəsiz anbara aparması... “Qorxmayın. Burda oturun.” deyə bağırması... Daş hasarın gözlərim qarşısında əncir ağaclarımızın üstünə uçub dağılması... Nənəmin dizlərini döyəcləməsi və dilindən ilk kərə eşitdiyim qarğışlar: “Allah bəlanızı versin... Qanınıza bələnəsiniz... Erməni köpək uşağı, erməni... Bu nə bəlaydı düşdük biz, Allah!..”

Mən anbarın qapısı arasından uçulmuş daş hasarımızdan qalxan toz-dumana baxa-baxa fikirləşirəm: “Erməni? Niyə axı nənəm onları qarğıyır? Axı bizim burdakı qonşularımız da ermənidi: Aşot, Valerik, Slavik, Manya xala, Edik əmi, Lyuda xala... Hə, Lyuda xala – Nazlının anası... O da ermənidi. İndi bizə güllə atan onlardı? Lyuda xaladı? Axı niyə? Biz onlara neynəmişik ki? Axı o gün bir yerdə yemək yeyirdik, əncir toplayırdıq. Axı Lyuda xalanın əlləri də anamın əlləri kimi incəydi. O həmin əllərlə necə güllə atırdı? Doğurdan, görən, indi Nazlı nə edir?”

Sonra sükut çökür hər yerə. “Göy gurultusu” dayanır elə bil. Sonra atam bizi anbardan çıxarıb maşına mindirir. Hər şey o qədər sürətlə baş verir ki... Yuxudu sanki. Atam maşını işə salanda qapını açıb özümü yerə atıram. Anbara sarı götürülürəm. Atam maşından düşüb var gücüylə arxamca çığırır: “Hara? Maşına qayıt!” Mən anbardan Nazlının sovqat gətirdiyi əncir balonunu qapıb ildırım sürətiylə maşına qayıdıram. Atam balonu görən kimi əlimdən alıb yerə çırpır. Əncir mürəbbəsi şüşə qırıqlarının arasıyla torpağa yayılır. Atam qulağımdan tutub məni maşına dürtür: “Köpəkoğlunun hərəkətinə bax!” “Jiquli” torpaq yolla toz qaldıra-qaldıra nənəmgilin həyətindən uzaqlaşır. Mən maşının arxa şüşəsindən boynumu ördək kimi uzadıb hıçqırıram. Bu vaxt toz dumanının arasında Nazlının getdikcə uzaqlaşan siluetini görürəm. Həmin an bütün çılpaqlığı ilə dərk edirəm ki, bir də o hörüklü qızla qarşılaşmayacam. Bir də o mürəbbənin tamını heç yanda almayacam. Həmin gün həm də uşaqlığımla vidalaşıram: Nazlıyla və sınmış əncir balonuyla birlikdə...

Ürəyimə damanlar gerçək oldu. Qarabağdakı həyətimizi itirdikdən sonra orada yaşadıqlarım içimə gömüldü. Nazlının ailəsindən heç bir xəbər tuta bilmədim. Anamın Bakı kəndlərindən gətizdirib bişirdiyi əncir mürəbbəsindən sevdiyim tamı almadım. Tədricən bu mürəbbədən imtina edib səhərlər valideynlərim kimi yağ-pendir yeməyə başladım. Bir də... bir də nənəm heç vaxt mürəbbə bişirmədi. Bakıdakı darısqal mənzilimizdə dünyadan köçənədək eyni cümlələri sayıqlayıb durdu: “Anbarda üç balon qızılgül, 6 balon əncir, 2 balon zoğal mürəbbəsi... Hamısı qırılmışa qaldı... Xeyrini görməsinlər heç!..”

Ayşənim, bəlkə, bir gün qismət olacaq... Nəvələrimizi başımıza yığıb Qarabağda həmin əncir ağaclarının altında bütün bunları danışacam. Sən təbəssümlə gözlərini dikəcəksən gözlərimə. Mən də eyni təbəssümlə təsdiqləyəcəm ki, əzizim, düz tapmısan, bu, gecikmiş bir etirafdır...