Səhər ƏHMƏD

DOĞUM GÜNÜ HƏDİYYƏSİ
Esse

Masanın üstündə, büllur güldanda doğum gününə hədiyyə olunmuş, qanında boğulmuş qırmızı qızılgüllər. Doğum günü ayrılıq günü kimi qüssəli.  Pəncərədə dibçək gülləri - monastırda yaşayan qızlartək. Həyatı pəncərədən görərək sevmək… Yol kənarında toz başmış qızılgül kolları həyata küsmüş. Həyatın kənarında sadəcə susmaq… Masada - büllur güldandakı gül pəncərədə, saxsı dibçəkdə diri olmaq istəyir, saxsı dibçəkdəki gül toz içində azad olmaq. Çöllər evidi güllərin, pəncərələr qəfəsidi, masalar - tabutu.  Doğum günü edam günü qədər uzun. Doğum ğünü “Pirr qələbəsi”nə bənzər, tarixə “məğlübiyyətə bərabər qalibiyyət” adı ilə düşmüş hadisəyə. Ağır döyüşlərin birində qalib gəlmiş, amma sevinməyə bircə əsgəri də qalmamış hökmdar Pirrin qələbəsinə.  Uzun ömür də ağır döyüşdü, meydanda çoxlu yaralı və ölü, indi qələbəni kiminlə qeyd edəsən?! …Masanın üstündə boynu qırılmış, başı bədənindən ayrılmış bir qızılgül hər şeyə rəğmən hələ də gülümsünür. Ona yazıq görkəm verən də elə bu təbəssümdü. Mən səni çox sevdim, boynu vurulmuş qızılgül, sən mənim doğum günü hədiyyəmsən. Bəsdi gülümsədik, məğlublar gülümsəməz, gülüm, məğlubların heç bir haqqı yox. …Sən mənim doğum günü hədiyyəmsən!
SƏFEHCƏSİNƏ XOŞBƏXT Yağış yağır, yaz yağışı. Bu yağışın tanış ritmi çoxdan unutduğu çöhrə kimi yaddaşını qıdıqlayır. Yadına nə vaxtdı xatırlaya bilmədiyi bir ömür düşür. Bu yağışın o üzündə qalan ömür. Nəsə nəm, yagış, rütubət qoxulu bir xatirə ona rahatlıq vermir. Hansısa islaq bir xatirə. Bu köhnə bir nağıldır. Çoxdandır sevə, təzələyə, sevindirə bilmədiyi ömrün, bəlkə də, yeganə nağılı. Və o, bir çətir, alabəzək bir çətir görür, yağışdan və sevincdən islanmış üz. Çətirdən daha alabəzək, səfehcəsinə xoşbəxt təbəssüm. İslaq küçə, qoşa addımlar, baxışların heyrətli parıltısı. Tanış binalar, yad adamlar, yad adamların üzündəki doğmalıq. Yaxınlıqdakı bağ, bağdakı yaşıl rəngli tablo, tablodakı ağacların sevinci. Mavi gödəkçə, onun altında həyəcanla çırpınan quş ürəyi. Iyirmi üç yaş, həyatın gözəlliyi, balaca uşağın təzə, güllü donuna bənzəyən rəngbərəng ümidlər. Və sonra hər şey qurtarır, daha doğrusu, qurtarmır hər şey, yarımçıq qalır. Səki harasa dirənib dayanır, yağış kəsir, çətir yığılır. Musiqi susur, ayaq səsləri təklənir. Adamlar yadlaşır. Ağaclar kədərlənir. Pərdə salınır və fonda çiliklənmiş təbəssüm, iri açılmış gözlər qalır. Bir də o gözlərdə donmuş heyrət, sönmüş parıltı. Mavi gödəkcəli qız qeyb olur. Xoşbəxtcəsinə səfeh təbəssüm silinir. Təzə, güllü uşaq donuna bənzəyən rəngbərəng ümid bitir. Həyat adiləşir və o vaxtdan bəri hələ də adidi. Daha çox yağış kəsəndə.
TƏYİNİM OLARSANMI? “Necəsən?” demə mənə. “Yorğunam” deməyə halım yox, susacaq qədər də yorğun deyiləm. Tək və mücərrəd isim kimiyəm, quruluşca sadə, cəm şəkilçisi qəbul etməyən, heç bir şəxsə mənsub olmayan. Ən əsası isə odur ki, qeyri-müəyyən təsirlik haldayam. Bilirsənmi, qeyri-müəyyən təsirlik halda olan isimlər yanında hər zaman təsirli fel tələb edərlər. Uzaqdan idarə edilməz onlar, ayrılıqda heç bir məna ifadə etməzlər çünki. Sən ki təsirli felsən, hardan biləsən qeyri-müəyyən təsirlik halda olan isim nə çəkir. Heç nə soruşma məndən, ən yaxşısı, mən də heç nə deməyim. Yenə alınmayacaq, onsuz da. Yenə “hə” əvəzinə “yox” deyəcəm, gülmək lazım olan yerdə ağlayacam yenə. Bizim sükutumuz daha maraqlıdı, nəinki söhbətimiz. Heç bir suala cavab verməyən köməkçi nitq hissəsi olmaq istəyərdim sən olan cümlədə. Qüvvətləndirici bir ədat, məsələn. Üzüyola bir durğu işarəsi olmaq istəyərdim, harda desən, orda dayanan. Amma mən sən olmayan cümlədə dəli-dolu bir mübtəda oldum. Heç bir xəbərlə uzlaşmayan, heç bir təyinin cəsarət edib yanaşmadığı. Mənim təyinedicim olarsanmı, “necə?”, “nə cür?”, “hansı?” sualına nə cavab verdiyimi bilmək istəyirəm. Sən ki mənim cümləmdə deyilsən, hardan biləsən, tamamlıqları və zərflikləri yaşatmaq üçün xəbərlə uzlaşmaq zorunda qalan təyinsiz bir mübtəda nə çəkir. “Necəsən?” demə mənə. İllər öncəki kimiyəm. Yenə havam parçalı-buludlu, həyatım orta şəkərli. Heç dəyişmədim ki mən. Daima eyni mövsümdəyəm. Qeyri-müəyyən şəxsli cümləyə bənzəyirəm. Məni ancaq sən anlarsan. Anla artıq. Necə olduğumu sənə necə deyim...
QIRMIZIYANAĞI SEVƏ BİLMƏMƏK Payızı sevirəm. Qüssəli və gözəl bir nəğmə kimi həm də. Çexov “Qara rahib” əsərində öz qəhrəmanı haqda belə deyir: “O, heç vaxt sağlam, möhkəm, qırmızıyanaq bir qadını sevə bilməzdi, lakin bu solğun bənizli, zəif, bədbəxt Tanya onun xoşuna gəlirdi”. Mənim payıza olan sevgim də təxminən belədi, mən heç vaxt sağlam, möhkəm, “qırmızıyanaq” baharı bu solğun bənizli, zəif, bədbəxt payız qədər sevə bilmirəm. Bu mövsüm güclü bir həyat eşqi yaradır məndə, anladılmaz, dərin bir hüzur bəxş edir. Bu, bəlkə, qaramatlıq, bəlkə, hədsiz sentimentallıq, bəlkə, zəiflik əlamətidir, bilmirəm. Bəlkə, insanın həyata olan sevgisi özü qüssəlidir, bəlkə, yaşamın anlamına elə naməlum bir hüzn qarışıb, nəsə səbəbsiz bir hüzn, insan olmanın, faniliyin, zamana yenilməyin hüznü. Bəlkə, elə ona görə mənim həyat eşqimə ən yaxşı dekorasiya solğun bir payız mənzərəsi, ən yaxşı fon musiqisi isə həzin bir payız yağışıdı. Sözləriysə təxminən bu mahnıdakı kimidi: İnan ki, ağlamadım, Hüznlüyüm sadece. Sonbahar sesi çökmüş üstümə, Sevincim bulut gibi. Güz gülləri gibiyim, Hiç bahar yaşamadım. Ya sevməyi bilmədim yıllarca, Ya sevince gec kaldım...
SƏN ƏZİZSƏN, MƏN UCUZ Görəsən, Nizami Gəncəvi “Sənsiz”i kimə həsr edib?! Böyük şairin “sən əzizsən, mən ucuz” dediyi qadın kim olub, əcəba?! Və yaxud da Füzuliyə o qəzəlləri yazdıran qadın... Məhsətiyə o rübailəri yazdıran kişi... Ən gözəl sənət əsərlərinin səbəbkarı, “ən böyük sənət olan insan məhəbbət”inin müəllifi kimdir, görəsən, Allahmı, bəndəmi, sevənmi, sevilənmi?!  Bəlkə də, Tanrı yaradıcı insanın qarşısına sevilməyə ən çox layiq olanı çıxarır. Bəlkə də, heç belə deyil, sadəcə olaraq, yaradıcı insan öz sevgilisini yenidən “yaradır”, fani insandan daha çox öz uydurduğu obrazı sevir. Cəfər Cabbarlının “Oqtay Eloğlu” əsərində sevgilisini qətlə yetirmiş Oqtay, Allaha müraciətlə belə deyir: “Sənin yaratdığın Firəngiz indi yoxdur, fəqət mənim yaratdığım Firəngiz əbədidir! Onu kimsə öldürə bilməz, o solmaz, qocalmaz, usandırmaz. Özün söylə, kimdir daha böyük sənətkar? Sən, ya mən?” Bu fikrin ən poetik ifadəsi isə Aşık Veysələ məxsusdur: “Güzelliyin on para etməz, bu bendeki aşk olmasa”. Deməli, hər kəsin sevgisi özü boydadır, öz istedadı, fantaziyası boyda. Deməli, sevgi sevənin əsəridir, sevilənin yox. Və deməli, əsl böyüklük “sən əzizsən, mən ucuz” deyə bilməkdir.
“TİTANİK” KİMİ HƏYAT Hərdən özünü “Titanik” filminin o qoca qadın qəhrəmanı kimi hiss edirsən. Sularda dostları, səltənəti qərq olmuş o qarı kimi. Həyat adlı okeanın dibində film kimi xatirələri qalmış biritək. Elə hey o dibə vurmuş xatirələrdən danışmaq istəyirsən. Anlatdıqların ən yaxşı halda gözəl bir film təsiri bağışlayır. Başqa heç nə. Okeanın dibində qalmış o həyatın açarı təkcə səndədi. O açarı heç kəsə ötürə bilməzsən. Vaxt keçdikcə, illərin tortası üstünə çökdükcə hələ ölümün səndən xeyli uzaqda olduğunu hiss edirsən. Sanki kimsə daima qulağına pıçıldayır: - Qorxma, sən indi, burda ölməyəcəksən. Sən ömrünün ixtiyar çağında, öz evində, isti yatağında öləcəksən. Buna inanırsan. Ola bilsin ki, gerçəkdən də belə olacaq. Amma öz isti yatağında yorğun halda gözlədiyin o ölüm bir az da okeanın soyuq suları qoxuyacaq.