Cinarə Omray
CİNAR TƏRƏZİ

İcimdə əsən kuləyin uzumə vurması sanki yuxudan ayıltdı məni. Butun bunların mənim ətrafımda baş verdiyini indi anlamışdım. Nə idi axı bu? Məni allahsızlıqda qınayanlara “allahınızı da goturub gedin burdan”, - deyərək qışqırmağım gəlirdi. İcimdəki muharibə azmış kimi, bir də bunların da coldən dəstək kampaniyası kimi onlara qoşulması məni dəli edirdi.
Bilirdim ki, insan vucudundan boyuk bir mocuzəyoxdur. Hətta əlimi tərpətməyimin ozu də birmocuzədir. Gozəl bilirdim ki, nə edə biləcəyəmsə,bu vucudda edəcəyəm. Nə dəyişiklik etməliyəmsə
də, o vucudla etməliyəm, nə axtarmalıyamsa da,onda axtarmalıyam. Mən bu bədəndən kənarda hec
nəyi dəyişə bilməyəcəm. Mən dunyanı bu vucuddaduzəltməliyəm!
Hər şeydən qabaq hisslərimin adını dəqiqqoymağı bacarmalıyam. Yoxsa vucud da karımagəlməyəcək. Ən boyuk səhvlərim də burdan yolacıxır. Hisslərə duz ad qoya bilməməkdən.
 
* * *
 
Həftədə ən azı iki dəfə qəbiristanlığa gedib daş babam, daş nənəmlə sohbət edən mən idim. İnsanlara
susduqlarımı onlarla danışırdım. Qəbiristanlığın nəzarətcisi Nəzər dayı da əvvəllər məni dəli hesab
edirmiş. Onunaləmində, normaladamhecvaxtgəlibsaatlarladaşlarladanışıb, gedəndə də əleləyib
getməzdi.
Ailəmizbirazqarışıqdır. Yadamənqatqarışıqduşmuşəm. Məsələn, eynievdə yaşasaqda, atamı
həftədə ancaq bir dəfə gorəm, ya gorməyəm. Ya da anamla gun boyu bir dəfə, o da nəsə soruşmaq
lazım olanda danışıram. Yox, kusulu deyilik, sadəcə, mən danışmağı ya bacarmıram, ya da... ya daa... nə
səsi bordu, ya incə”. Deyəsən, mən taleyimi sukutumla yazmışam. Hələ də yazıram. Gorək gedib
haraya darıyacaq...
Atamla hec vaxt uzbəuz oturub danışmamışıq. Mənim hec rəfiqəm də olmayıb. Canlılardan cox
cansızlara guvənmişəm. Ya kağız-qələmə, ya da o daşlara sığınmışam. Hec vaxt insanlarla danışa
bilməməyim də bundan ola gərək.
 
* * *
 
Bu gun qəbiristanlığa gedəndə kiminsə mənim yerimdə cokduyunu gordum. Uzu əks səmtəydi, gunbatana, gorəmmədim. Mənə baxıb gah gulumsəyən, gah da nəsə demək istəyən qəbir daşlarının ӘSR
arasıyla yerimə catırdım ki, kiminsə qolumdan yapışdığını hiss elədim. İlk dəfəydi qəbiristanlıqda
qorxduğum. Uşəndiyimdən arxaya donə də bilmədim, qolumdan tutanın kimliyini gorəm.
- Getmə, qızım! - gozətci Nəzər dayının səsiydi.
- Atandır. Dəymə, qoy urəyini boşaltsın. İlk dəfədir gəlir bura. Bu iki ildə ilk yol. Mən atamla eyni
soyadı, eyni qanı daşısam da, nə qədər yad olduğumuzu indi anladım.
Nə mən atamı tanıyıram, nə atam məni. 28 il. Biz hec buna cəhd də etməmişik, deyəsən. Qəribəsi
bilirsiz nədi? Mən orda dizi ustə oturub honkurhonkur ağlayan bu qocaman adama, sadəcə, daş kimi susub baxırdım... Və elə o soyuqqanlılıqla da uzumu cevirib ordan uzaqlaşdım. İcimi narahat edən təkcə nənəmlə babamın ona yonələn baxışlarıydı.
Mənə baxdıqları kimi baxırdılar ona da...
 
* * *
 
Evə gəlib nəsə danışmaq adətim deyildi. Otağımdakı kresloda oturub ya kitab oxuyar, ya da telefonla oynayardım. Anamsa gəlib oturar, oturar, məndən səs cıxmadığını gorub uzunu goyə tutar və deyərdi:
- Allah, yox, vallah, mən səndən incimirəm. Bax, elə bilirəm, evdə iki yox, uc kreslomuz var, – ardınca da deyinə-deyinə cıxardı otaqdan.
Hə, bir də qapını acıq qoyub getməyi, mətbəxtdə danışmağı vardı. Əsasən, mənə əsəbiləşəndə belə edərdi. Səsini başına atıb danışar, ağzına gələni deyərdi. Mən də durub qapını bağlayardım, o isə bir də ərinməyib təzədən gələr, qapımı acar, qayıdıb mətbəxtdə danışmağına davam elərdi. Hələ cox bərk hirslənəndə danışmaqdan urəyi soyumaz, gəlib yel kimi otağıma girər, qolumdan tutub silkələyə-silkələyə:
- Az-z, bir din dənə, bir cavab qaytar da. Saymırsan məni? - deyib gedərdi.
Atam isə ayrı aləmdi. Ozumə hec nə deməsə də, anamdan rahat soz gondərərdi: “Ona de, bunu
belə eləməsin”, “filan şeyi belə, filan şeyi elə eləsin”. Anam da, pəh, məlumatı oz məqsədinə uyğun catdırardı həmişə. Məsələn, məndə nəyisə bəyənməzdisə, atamın adından deyərdi. Axı arxayındı ki, gedib ondan soruşan deyiləm və onunla uz-uzə gəlib kəlmə kəsməməkcun nə desə, o cur də eləyəcəyəm.
Ya da əksinə edərdi anam. Bir gun atam icib danışanda eşitdim ki, guya mən anama demişəm: atama de, az icsin, onun icməsini, sonra da ağrımasıını istəmirəm. Onda anlamışdım ki, anam hec də ozunə gorə deyilmiş. Fursət duşdumu, oz xeyrini dədəsinə də verməz.
Onlara olan hisslərimə ad tapa bilmirdim. Nə nifrət edə, nə də sevə bilirdim. Nə idi axı icimdəki? Zəli kimi beynimi sumurən bu suallar rahatlıq vermirdi mənə. Hardansa bir quvvə gəlib duşuncəmin, xəyallarımın əlindən tutub apardı ta o qara, o yaralı gunə. Onda anladım hər şeyi. Anladım ki, atamın o
alcaq kurəkəni qolumda təkcə siqaretini deyil, o siqaretlə yanaşı, hər dəfə insanlara olan sevgimi sondururmuş. Qollarımı hər dəfə kəsəndə qan yerinə valideynlərim axıb tokulurdu ayağımın altına, doşəməyə, yatağıma. Onlara olan sevgim idi o kəsilmiş damarlarımdan axan. Uşaqlara olan sevgim idi qolumda lal-lal sonən siqaretlər.
Yox! Mənə “sevgi” deməyin. Mənim sevgim o qış gecələrində qan əvəzi xalcalara hopub qurudu, xalca gullərini, ağaclarını qurutdu. Valideyinlərim yataqlarında rahat yatdığı gecələrdə ozləri də hiss etmədən qollarımdan axdılar, qollarımda kabab olub cızıltıyla sondulər.
Məni hissizlikdə, sevgisizlikdə kimsə qınaya bilməz! Hisslərimi nazik gecə geyimi ilə qarlı qış gecələrində həyətdə, ağacın altında donanda itirmişəm. Mənim sevgim o şaxtalı gecələrdə Allaha “kaş ki, uşaq ağlasın, məcbur qalıb məni evə cağırsın...” istəyində can verib. Bir ananın ovladının ağlamaq səsinə uzulduyu anlarda sevinirdim mən.
Mənim uşağa mərhəmətim ağlamağıyla o soyuqda kucədə donmaqdan məni xilas etdiyi ucundu. Kimsə məni daş olmaqda qınamasın. Mənim dil olduğum hər zaman sakitlik olub. Sakitliyin oz dili var.
Ağrılarımı qaldırmağa, qavramağa tək onun gucu catar. Mənə doğmalarımdan da əzizdir sukut. Osukut icimdə başlayıb, icimdə bitən məhkəmələrimdəedam kursusunə cıxardıb, sonra da qıymayıb azadlıqverdiyim gunahkarlara qədər nəfəs alan hamıdan doğmadır mənə.
 
* * *
 
Təzədən qəbiristanlığa qayıdanda artıq bir necə saat kecmişdi. Mən isə butun cəsarətimi yığıb babama, nənəmə donmuşdum. Atamın qarşısına kecəcək, ya bunca illərin susqunluğunun hesabını soracaq, uzaq başı bu dəfə də hec nə bacarmayıb, “niyə ağlıyırsan?” - deyəcəkdim. Belə hallar əvvəllər də olurdu. Atamın qarşısına kecib, bunu-bunu deyəcəyəm, deyirdim, ancaq bacarmırdım. Sonda da məktub yazıb pencəyinin cibinə qoyurdum. Sonralar bilmişdim ki, o giley, şikayət dolu məktubları atam latın əlifbasını bilmədiyi ucun anama oxutdururmuş. Anam da, maşallah, mənim yazdığımı yox, ozunun demək istədiklərini “oxuyurmuş”.
Bir gun otaqlarının qapısı acıq qaldığı ucun ozum şahidi olmuşdum. Hə, ilk yazmaq bacarığımı da atama yazdığım məktublarda kəşf etmişdim.
Sonra yazmadım. Butun sozlərimi icimdə basdırdım. Ata sevgisi uzərinə bunca sozmu basdırarlar? O qədər coxaldı, qalaqlandı ki, altında qalan o hisslər daşlaşdı. Zaman-zaman gah anamı gunahlandırdım, gah cəsarətsizliyimi, gah da Allahı. Sonra o da itibgetdi. Atama bu gun yenidən geri donmuşdum.
Amma bu gun də gecikdim. Artıq sevimli daşlarımdanbaşqa hec kim yox idi. Nənəmin incik baxışlarından başqa... Babamın da gozləri dolmuşdu bir az. “Mən yenə gecikdim”, - deyib, yerə oturdum. Qolumuovmağa başladım. Niyəsə “ata” deyəndə, “ana”deyəndə qollarımdakı yaralar sızıldayır, qaşınır.
Sanki bu iki ada ilk reaksiyanı o yaralar verir.
Hərdən də mənə elə gəlir, qolumdakı o kəsiklərdə yerləşir urəyim. Axı deyirlər, “ata” deyəndə adamınurəyi cırpınır, mənimsə yaralarım doyunur.
Babam yanımdaydı. Əli kurəyimdəydi. Bundanmohtəşəm nə olar - guvəndiyin bir əl ola və kurəyindəgəzə o əl.
 
* * *
 
Evə qayıdıb otağıma kecəndə anamın arxadan “ayı getdi oz mağarasına girə, bax hələ. Qapını da ort, qapını”, - deyə, qışqırmağını eşitdim. Anam məni atama, atamı da mənə sevdirmək ucun elə hey yalanlar danışar: “Atan sənincun narahatdı”, “Qızın sənin ucun narahatdı”, - əzbərində olan sozlərdi. Ancaq yazıq dərk edə bilmirdi ki, atam nədirsə, o da odur mənimcun. Eyni ev, ayrı dunyalar.
Mən ozumu dəyişməliydim. Oz icimdən başlamalıydım hər şeyə. İcimdəki bu hissizliyi, bu oluluyu ancaq ozum canlandıra bilərdim. Bir narkoman əlində doğranan qollarıma vurulan tikişlər kimi tikməliydim atamı, anamı ozumə. Nə zamansa bitişəcəyinə inanaraq tikməliydim.
Nə ucunsə gundəliklərim yadıma duşur. Bilirsən, məncə, icindəki aşmaq istədiklərini aşa bilmək ucun
gozunu qırpmadan ona doğru addımlamaq lazımdır.
Bu tarixin gozəlliyinə gorə yazdım bu gun səni. Həm də bir şey baş verib, səninlə boluşmək istədim. O,
evə gələn kimi arxa otağa kecib işıqları sondurdu.
Anası da arxasınca gedib onun halını gordu və əsəbiləşdi.
- Bu nə haldı yenə? Hardaydın?
- Eyy, sondur işığı, cıx colə.
- Deyirəm, bu vaxtacan hardaydın?
- İnanmırsan, get qardaşımdan soruş, onunla bir yerdəydim. Ay papa, işığı sondur.
- Ə-ə, sənin boyuvu yerə soxum. Qardaşın var, ə, sənin? Evin tək uşağısan ee.
- Yaxşı da, papa, qışqırma.
- Ozu də mən sənin papan yox, ananam. Ata uzu gormusən sən?..
Mən də olmuşəm gulməkdən. Bura məni cox arsızlaşdırıb e. Ağlanacaq hallara da gulurəm.
Gecə saat beş. Korpə uşaq qucağımda, mətbəxtdə yazıram. İndicə dəhşətli bir şey baş verdi. Uşaq
oyanıb ağlamasaydı, bəlkə də, azadlıqdaydım. Ənazı ruhum burdan xilas olacaqdı. Saat uc idi o, evə
gələndə. Yenə mənə cəkməyi təklif etdi. Dedi ki,bir dəfə cək, onda bir-birimizi daha gozəl anlayacağıq.
Həmişəki kimi, yaxın durmadım. Əvvəl doydu (eləadiləşib ki, doyulmək, vallah, ta əvvəlki kimi də
incitmir). Sonra sacımdan suruyub oz otağımıza apardı. Qayınanam hardaydı? Əlbəttə, evdə. Guya
yatmışdı. Otaqda bir daha təklif etdi. “Yox” cavabı alandan sonra lap dəliləşdi. Birini də doldurub
yandırdı. “Cək”, - dedi. Cəkmədiyimi gorub, qolumdasondurdu. Urəyini yumruqlarıyla soyudub, yatdı.
Bədənim təpədən-dırnağa keyimişdi, hec nə hisseləmirdim. Əvvəl ayağa qalxıb uzumun qanını
yudum, sonra gəlib sakitcə yerimə girdim. Arxadan nəfəsinin boynuma dəydiyini hiss edirdim. Bu
halımla mənə toxunmaması ucun Allaha yalvarırdım.
O isə sakit səslə deyir:
- Bax, başına hər oyun acıram. Doyurəm, soyurəm. Sən hec kimə lazım deyilsən. Mənə də, anana da, atana da. Sənin hec kimin yoxdu. Əgər kiməsə la zım olsaydın, sahib cıxardılar sənə. Bax, sabah cağır hamısını. Gəlib səni borclu cıxardıb, gedəcəklər.
Məncə, bilirsən neynə? Bax hamı yatıb, hec kim hec nə bilməyəcək. Get sənincun doğum gununə hədiyyə aldığım o qıllı kəndiri gotur (mənə ozumu asmaq ucun aldığı, gozəl bir qutuda da allı-gullu lentlərlə qablaşdırdığı kəndiri deyir), ozunu qapınız dakı o xan cinardan as. Bax, canın qurtaracaq hər şeydən, papa canı.
Sozunu bitirib uzunu cevirdi, xorultusu evi başına goturdu. Həqiqətdi dedikləri. Cox duşundum, bu qədər işgəncəyə dozməkdənsə, bitsin artıq.
Bilirəm, incitməyəcək. Yatdığından tam əmin olub kəndiri goturməyə getdim (guya yatmasa, gəlib əlimdən yapışacaqdı). Həyətə cıxırdım ki, qışqırıqsəsinə diksindim. Elə bil uşağın ətini kəsirdi icəridə.
Kəndiri atıb otağa qacdım. Uşağı qucağıma alıb,qışqırmasın deyə, otaqdan cıxdım. İndi qucağımdagozumun icinə baxan uşaqla yanaşı, əlimdə də sənvarsan, mənə hamıdan doğma olan qələmim...
Dunənatamgilgəlib-gedəndənsonraqərarımı vermişdim. Ozumubirgunhəyətimizinyaraşığı, uşaqlıqdabeşiyim, boyuyəndə yelləncəyimasılanoxancinardanasacaqdım. Kimnə cəkəcək, kimnə cəkməyəcək, umrumdadeyil. Bircə atamlaanamqapını acıbhayagələndə sallananmeyitimigorsunlər.
Başqahecnə. Dunyanınənxoşbəxtqızı olabilmədim, ammaomənzərənigorsəydilər, dunyanınənxoşbəxtolusuolardım.
 
* * *
 
Gundəliyimin bu son qeydini məhkəmədə şahid kimi gostərib, pisixi problemlərimin olduğunu iddia etdilər və himayəmə uşaq verilməsinin duzgun olmadığını deyib, uşağın onlarda qalmasını israretdilər. Bir az da pul. Uşaq onlardadı.
 
* * *
 
O, iki gundən bir qara qanadları cıxanacan cəkib qapımıza gəlir. Məni aparmaq istəyir. Atamlaqırğına cıxırlar. Bəzən qan su yerinə axır. Pərdəniaralayıb həyətə baxmağa belə həvəsim olmur. Ancaqonun səsi dolur otağıma: “Eşidirsən, omrundən birgun qalsa da, mənə qayıdacaqsan! Ozum asacağamsəni!..” Bu səsi eşitdiyim an gozlərimdən daş asılır,olum kimi dərin yuxu məni ağuşuna alıb aparır. Ogələn gunlərdə ovuc-ovuc yuxu dərmanına daehtiyacım olmur…
 
* * *
 
Bu gun gorduyumusə duşundukcə ağlıma sığdırabilmirəm. Atamhara, ağlamaqhara. Bəlkə də, duzdeyirlər, mənimpisixiproblemlərimvar, gozumə gorsənib. OndaNəzərdayınınqolumdantutmağı dagozumə gorunub?.. Anamınotağagirməsiilə yuxudanayıldımelə bil. Bayaqdanqarşımdadayanıbuzumə baxmağautanan, dargunləriminsirdaşı, dostuolangundəliyimibağlayıbyanaqoydum.
Anamahcəkiboturdu, oturmağıyladadanışmağı biroldu:
- Bilirsən, bala, gunah səndədi. Axı sən bunca il bir dəfə ağzını acıb demədin ki, ay ana, boynun qırılsın, bu it oğlu narkomandı. Bir dəfə məni ana yerinə qoyub acmadın urəyini. İndi də ondanbundan eşidirik o evdə yaşadıqlarını. Sən nəyimişsən, nə Firdovsi adammışsan, ay bala, bu korpə canınla nələrə dozmusən, nələrə gulumsəmisən! Atan hər şeyi bu gun oyrənib. İnan, ozunə yer tapa bilmir.
Biz də o halınla gəlib səni danlayıb gedirdik. Axı biz hardan bilək ki, əsl səbəb nədi. Allah səni saxlasın, mən cəhənnəm, o bacına da bir soz deməyibsən. Biz də deyirdik ki, yəqin, uyğunlaşa bilmirlər...
Anam danışır, mən isə daha hec nə eşitmirəm. Qusmağım gəlir. Onun danışması oləndən sonar olunun gunahını yumaq ucun iki manata oxudulan yasin kimi catır qulağıma. Hansı dildə oxunduğunu, nə dediyini bilmədən oxutdurduğumuz, ustəlik olunun gunahını yuduğumuza əmin olduğumuz yasin kimi. Tupurum o gunaha ki, iki manatla yuyulub gedəcək.
 
* * *
 
Bir ovuc yuxu dərmanı atıb yatmışam. Xan cinar yuxumda aləmi qatıb bir-birinə. Minlərlə əliylə qollarımdakı yaraları sığallaya-sığallaya pıcıldayır, məni yanına cağırır. Oyanıram. Həyətə cıxıram.
Qapını acan kimi xan cinardan sallanmış iki kişi cəsədi gozumə girir. Yaxınlaşıram. İki kişi cəsədi bazardakı daş tərəzilər kimi yellənir. Gah o ağır gəlir, gah bu...
Mənə ozumu asmaq ucun alınmış həmin o hədiyyəlik qıllı kəndiri goydəcə tanıyıram...