ƏLİ NAZİM
(1906-1941)

Mahmudzadə Ələkbər Mahmud oğlu – tənqidçi,  ədəbiyyatşünas, 1934-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü

1906-cı ildə Cənubi Azərbaycanda, Təbriz şəhərində doğulub. Burada “Mədrəseyi-Nicat”da ilk təhsilini farsca alıb. Sonra Batumidə yaşadığı dövrdə rus dilini öyrənib, yeni əlifba komitəsində fəal çalışıb (1916-1922). Ədəbi yaradıcılığa da 1921-ci ildə “İştirak” qəzeti səhifələrində dərc etdirdiyi şeir və məqalələrlə başlayıb. Taleyini proletar Bakısı ilə bağladıqdan sonra “Yeni  yol”, “Kommunist” qəzeti səhifələrində tez-tez çıxış edib. Burada pedaqoji texnikumu bitirib Leninqrad Şərqşünaslıq İnstitutuna daxil olub (1925). Tələbə ikən Türkiyəyə elmi ezamiyyətə göndərilib (1927). Moskva Kommunist Akademiyasında aspirant, elmi işçi, SSRİ xalqları ədəbiyyatı və incəsənəti bölməsinin elmi katibi olub (1927-1932). Bakıya köçəndən sonra Azərbaycan  Elmi-Tədqiqat İnstitutu Ədəbiyyat şöbəsinin müdiri və Ali Pedaqoji İnstitutda kafedra müdiri vəzifələrində çalışıb. Orta məktəbin yuxarı sinif şagirdləri üçün ədəbiyyat müntəxəbatı tərtib edib, Hənəfi Zeynallı ilə şəriki dərslik də hazırlayıb (1936). Burada ədəbiyyat nəzəriyyəsi,  poetika, ədəbiyyat tarixi və digər kurslarda mühazirələr oxuyub. Eyni zamanda “Ədəbiyyat ensiklopediyası”nın redaktoru olub. O, Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqı İdarə Heyətinin və ədəbi mətbuat orqanı redaksiya heyətlərinin üzvü seçilib.
Əli Na­zim Azər­baycan SSR ci­nay­ət məcəl­lə­si­nin 72-73-cü mad­də­lə­ri ilə təq­sir­li bi­li­nib və onu ci­nay­ət mə­su­liyyə­ti­nə cəlb et­mək üçün arayış ya­zı­lıb. Hə­min arayı­şı, 17 mart 1937-ci il ta­riх­də təh­lü­kə­siz­lik may­o­ru Ge­ra­si­mo­vun təs­digi­lə ve­rə­rək,  Ə.Na­zi­mi hə­min günü həbs edib­lər. Həbs olu­nan günün sa­ba­hı evin­də aх­ta­rış apa­rı­lıb.
SSRİ Ali Məh­kə­mə­si­nin Hər­bi Kol­­le­­g­i­­y­asının Səyyar Ses­siy­a­sı 13 oktyabr 1937-ci il ta­riх­də keçirdiyi 15 də­­q­i­­qəlik məh­kə­mə icla­sın­da Ə.Na­­­zi­mi 10 il müddə­tin­ə azad­­l­ıq­­­dan məh­rum ediblər.

      Ə.Na­zim yeg­a­nə gül­­l­ələ­nməyə məh­kum olun­may­an­lar sı­ra­sın­da olan müttə­himlərdən­dir ki, hökm oхu­nan­dan so­nra həy­at yol­da­şı­nı və­tən хai­ni ki­mi həbs edib­lər. Xa­tır­la­daq ki, müхtə­lif müddə­tə həbs olu­nmuş şəхs­lə­rin həy­at yol­daş­la­rı­na və­tən хai­ni damğ­a­sı vu­rub həbs et­mir­di­lər. Bu anc­aq gül­lə­lən­məyə məh­kum olan­ların həy­at yol­daş­la­rı­na, uşaq­la­rı­na, bacı və qar­daş­­l­ar­ı­na şa­mil edi­lir­di. O za­man yal­nız gül­lə­lən­məyə məh­kum olan­la­rın həy­at yol­daş­la­rı­na 8-10 il həbs cə­za­sı ve­rilir­, uşaqlarını isə müxtəlif əmək düşərgələrinə və uşaq evlərinə göndərirdilər. Hə­min sə­nəd­lə­rin ara­sın­da 9 de­kabr 1937-ci il ta­riх­li pro­to­kol­dan çı­хa­rış­da oхuy­u­ruq: "1907-ci il­də ana­dan ol­muş,  Ste­fa­ni­da Se­me­nov­na Mah­mud­­z­adəyə 6737 say­lı iş ilə əla­qə­dar – və­tən хai­nin ai­lə­si­nin üzvü ki­mi is­lah əmək düşə­rgə­si­nə gön­də­ril­mək­lə beş il həbs kə­silsin. 15 oktyabr 1937-ci il­dən həbs günü he­sab­lan­sın".

 

1941-ci ildə Bakıda vəfat etmişdir.

Əsərləri:

Seçilmiş əsərləri, B., Yazıçı, 1979, 374 səh., 8000 nüs.