ƏLİ RAZİ
(1886-1939)

Şəmsızadə Əli Məşədi Yəhya oğlu (1886-1939) – şair, publisist, 1934-cü ildən AYB-nın üzvü

1886-cı ildə Azərbaycanın Yelizavetpol (indiki Gəncə) şəhərində anadan olub. Rus-tatar məktəbində təhsil alıb. Sovet hakimiyyəti illərində "Yeni Gəncə", "Qızıl talış" (Lənkəran), "Mədəni hücum (Bakı) qəzet və jurnallarında məsul katib, redaktor işləyib. Firdovsinin "Şahnamə"sindən tərcümələr edib. Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının Gəncə şöbəsinin məsul katibi seçilib (1934). "Dabanıçatdax xala və heyvərə" (1912), "Dabanıçatdax xala" (1936), "Seçilmiş əsərləri" (1936), "Nalələrin, fəqanların" (1992) kitablarının müəllifidir. Cəza tədbirləri illərində həbs olunub və ölüm hökmü verilib.
Əli Ra­zı­nin evi idi. Ar­tıq şai­ri həbs et­mək üçün 8 yan­var 1937-ci il ta­riх­də Ki­rova­bad (Gəncə) şə­hər Döv­lət təh­­l­ük­əsi­zlik müstən­ti­qi Məm­məd Məm­­mə­d­ov tə­rə­­fi­ndən ha­zır­la­nan qə­rar şə­hər təh­lü­kə­siz­lik ida­rə­si­nin rəi­si, baş ley­te­nant Qam­re­ke­liyə təs­di­qə təq­dim edi­lir.
Əli Ra­zi­nin həb­si üçün or­der ya­zı­lır.
Azər­baycan SSR pro­kuror kö­mək­çi­si, şö­bə rəi­si­nin müa­­v­ini Ya­ra­voy, Res­pub­li­ka pro­ku­ror əvə­zi Pin­kis ilə ra­zı­­la­ş­­dı­rı­laraq 2 mart 1937-ci il­də qə­ra­ra alı­r:
"Əli Ra­zi Şəm­si­za­dənin Azər­baycan SSR c/m 75-ci mad­­d­ə­s­inə əsa­sən işi day­an­dı­rıl­sın. 11251 say­lı işi ar­хi­vin VIII şö­bə­si­nə gön­də­ril­sin və həb­sdən azad edil­sin..."
Əli Ra­zi­nin se­vinci uzun sürmür. Yal­nız həbs­dən azad edil­mə­sin­dən 3 ay 27 gün keç­dik­dən sonr­a ar­tıq Ə.Ra­zi­ni ev­dən apar­mağı məq­sə­də­­uy­ğun say­mır­lar, onu 29 iy­ul 1937-ci il ta­riх­də XDİK­-ya şa­hid qis­min­də də­vət edə­rək, həbs edib­lər. Hə­min gün də Əli Ra­zi­nin həb­si üçün 155-say­lı or­der ya­zı­lıb.
Azər­baycan SSR pro­kuror kö­mək­çi­si, şö­bə rəi­si­nin müa­­v­ini Ya­ra­voy, Res­pub­li­ka pro­ku­ror əvə­zi Pin­kis ilə ra­zı­­la­ş­­dı­rı­laraq 2 mart 1937-ci il­də qə­ra­ra alı­b: "Əli Ra­zi Şəm­si­za­dənin Azər­baycan SSR c/m 75-ci mad­­d­ə­s­inə əsa­sən işi day­an­dı­rıl­sın. 11251 say­lı işi ar­хi­vin YIII şö­bə­si­nə gön­də­ril­sin və həb­sdən azad edil­sin..."
7 yan­var 1938-ci il­də Şəm­si­za­də Əli Ra­zi Yəhya oğlu­nun Azər­baycan ci­nay­ət məcəl­lə­si­nin 64, 70,73 mad­də­lə­ri ilə işi­nə ba­хı­lıb və aşağı­da­kı qə­rar çı­хa­rı­lıb: “1936-cı il­dən ək­sin­qi­la­bi fəa­liyyə­ti, ter­ror­­ç­u­luq, di­ver­siya (təх­ri­bat­çı­lıq) ilə bur­jua-mil­­lə­tçi təş­ki­la­tın üzvü ki­mi, həm­çi­nin si­lah­lı üsya­na ha­zır­lıq görü­l­­m­əsində So­vet hö­ku­mə­ti­nə qar­şı apar­dığı təb­liğa­ta gö­rə ğüllə­lən­məyə məh­kum edi­lir.”
 
Əsərləri:

1. Dabanıçatdax xala və heyvərə, Gəncə , 1912, 23 səh.
2. Dabanıçatdax xala (şeirlər), B., Azərnəşr, 1936, 123 səh., 5000 nüs.
3. Seçilmiş əsərləri, B., Azərnəşr, 1936, 158 səh., 10000 nüs.
4. Nalələrim, fəqanlarım, B., Elm, 1992, 116 səh., 2200 nüs.